De meeste Skywarn-waarnemers en -volgers denken bij extreme weersomstandigheden eerst aan zware onweersbuien of stormdepressies. Dat is gezien de oorsprong van Skywarn natuurlijk niet vreemd, maar als we kijken naar weer dat in Nederland de meeste maatschappelijke (schade, kosten) en menselijke (doden, gewonden) impact heeft komen ook situaties als zeer dichte mist, winterse perikelen e.d. in beeld. En de laatste jaren hadden we te maken met soms extreme hitte en droogte!
Door Skywarn Nederland
Extreme hitte en hittebelasting betekent gevaar voor kwetsbaren als ouderen, jonge kinderen, mensen met hart- en/of ademhalingsaandoeningen en verder iedereen die zich bij die hitte lichamelijk moet inspannen. Als het voor een wat langere periode erg warm wordt activeert het RIVM het Nationaal Hitteplan, volgens het RIVM "een communicatieplan met als doel eenvoudige voorzorgsmaatregelen tijdig onder de aandacht brengen bij risicogroepen en hun directe omgeving, met name zorgverleners en vrijwilligers." Het KNMI geeft weerwaarschuwingen voor hitte af bij activatie van het Hitteplan (criteria zijn gelijk) of als de maximumtemperatuur de 35°C overschrijdt. Het kan zelfs komen tot een Code Oranje als het drie aaneengesloten etmalen >30 °C wordt waarbij de minimum temperatuur >18 °C blijft.
Ons lichaam moet kunnen koelen en als de temperatuur of de temperatuurbelasting ("hitte-index") de lichaamstemperatuur nadert of overschrijdt dreigen er dus risico's voor welzijn en gezondheid! Hoe kunnen we dat nu zelf bewaken, waar of hoe kunnen we zelf bepalen of e.e.a. speelt?
Je kan natuurlijk gewoon de temperatuurstijging op de dag volgen, maar er is meer aan de hand. We weten immers dat naarmate de lucht vochtiger is de temperatuurbelasting groter is, "wat is het toch drukkend" wordt dan wel gezegd. Het kan dus zomaar zijn dat bij een iets lagere temperatuur het lichaam de condities als toch warmer ervaart.
Hitte is niet opgenomen in het meldsysteem voor onze waarnemers maar sinds Juli 2016 worden er door de meldcentrale wel hitte-meldingen gegenereerd op basis van de 10 minuten meetwaarden van de door het KNMI beheerde weerstations:
Kijken we voorbeeldgewijs naar de temperatuur en dauwpunt (maat voor vocht) pluimen voor Zuid-Nederland berekend door het ECMWF voor 23 t/m 26 Juli 2019:
Maken we gebruik van de mediaan-waarden dan zien we op donderdagmiddag 25 Juli een maximumtemperatuur van maar liefst 37,4°C bij een dauwpunt van 14,6°C (ongeveer 29,9% Relatieve Luchtvochtigheid of RV), dit betekent een Hitte-Index van 37.6°C.
Maar op de vorige dag op de avond als het alweer wat afkoelt en de RV weer toeneemt zien we een temperatuur van 33,4°C bij een dauwpunt van 19,8°C (ongeveer 44,9% RV), dit levert een Hitte-Index van 36,3°C op.
Kortom: bij 4 graden lagere temperatuur slechts ruim 1 graad lagere temperatuurbelasting!
E.e.a. is ook goed terug te zien in de gegenereerde Skywarn-meldingen. In 2018 beleefden we een bijzonder droge en hete zomer. Eind Juli en in Augustus was het soms bijzonder warm en werden veel meldingen aangemaakt. Op 7 Augustus werden 45 Hitte-I meldingen aangemaakt en geen Hitte-II meldingen. Dat was dus een dag met veel gemeten 35-plus temperaturen maar wel in erg droge lucht. Op 25 juni 2019 werden geen Hitte-I meldingen aangemaakt maar wel 131 (!) Hitte-II meldingen. Dat zegt dat het vochtiger was. De 35 graden luchttemperatuur werd nergens gehaald waarbij de temperatuurbelasting over een groter deel van het land en gedurende langere tijd wel de 35 graden haalde en overtrof! Velen zullen die dag als "erger" hebben ervaren.
Waarom is 35 graden als grenswaarde gekozen? Zie de twee tabellen hieronder. Bij 35 graden komen we ruim in het bereik waarin zaken als hitte-kramp en hitte-uitputting mogelijk zijn en in extremis zelfs hitte-stuwing.
| Index | |
|---|---|
| 27–32°C | Voorzichtig: Vermoeidheid treedt sneller op bij langdurige blootstelling en/of activiteit. Hitte-kramp kan optreden. |
| 32–41°C | Uiterste voorzichtigheid: hitte-kramp en hitte-uitputting zijn mogelijk. Voortdurende blootstelling en/of activiteit kan leiden tot hitte-stuwing. |
| 41–54°C | Gevaar: hitte-kramp en hitte-uitputting zijn waarschijnlijk; hitte-stuwing mogelijk . |
| > 54°C | Extreem gevaar: hitte-stuwing dreigt per direct. |
Hier komt nog wat bij. De luchttemperatuur wordt gemeten in de schaduw en de hitte-index gaat uit van een lichaam min of meer in rust. Voor iemand die aanhoudend lichamelijke inspanning in volle zon verricht moet tot 8°C hitte-index bijgeteld worden. Bij een berekening van zeg 36°C kom je dan met 44°C al flink in de gevaren-zone. Bovendien gaat de index voorzover mogelijk uit van een gemiddelde fysiek; bij bijvoorbeeld overgewicht, hoge leeftijd of bepaalde kwalen kan de uiteindelijke ervaren belasting nog hoger uitvallen.
Opgepast dus bij die hitte! Hoe kan je nu gemakkelijk bepalen zonder te rekenen of de index 35°C of meer is? Onderstaand hulptabelletje geeft de (afgeronde en bij benadering) waarden van RV of DP (dauwpunt) die bij temperaturen van 30 tot 34,5 graden leiden tot een index van 35 graden (en natuurlijk meer bij meer vocht):
| Temp. (°C) | RV (%) | DP (°C) |
| 34,5 | 33,0 | 15,9 |
| 34,0 | 36,5 | 17,0 |
| 33,5 | 39,5 | 17,9 |
| 33,0 | 43,0 | 18,8 |
| 32,5 | 46,0 | 19,4 |
| 32,0 | 49,5 | 20,1 |
| 31,5 | 53,0 | 20,8 |
| 31,0 | 56,5 | 21,3 |
| 30,5 | 60,0 | 21,9 |
| 30,0 | 64,0 | 22,4 |
😉 maar je kan natuurlijk ook gewoon de Skywarn meldingen volgen!
Droogtemeldingen bestaan niet in Skywarn verband en dat zou ook moeilijk gaan want (de mate van) droogte is zowel een bepaling van de actuele situatie als een toename/afname ervan a.d.h.v. de gemeten en verwachte neerslag en de berekende verdamping van vocht. Maar Skywarn verzamelt ook gegevens over de impact van weersomstandigheden voor analyse en/of informatieverschaffing achteraf en dus vind je in de feed van extern nieuws veel berichten over de droogte en de gevolgen ervan. En die gevolgen kunnen aanzienlijk zijn: schade aan ecosystemen, economische schade voor (vooral) de land- en tuinbouw en impact op (kwaliteit en peil) van grondwater en drinkwatervoorziening. Lage rivierstanden kunnen zelfs gevolgen hebben voor de energievoorziening door een gebrek aan koelwater.
Links met meer info of om door te lezen:
*) Samen met de sites van het KNMI en Weerplaza bronnen voor dit artikel.
(Delen van dit artikel verschenen in 2018 en 2019 als berichten in het Skywarn nieuws)
Sluiten